اهل سنت والجماعت په دې عقیده دي چې د حاکمانو خلاف بغاوت حرام دی

اهل سنت والجماعت په دې عقیده دي چې د حاکمانو خلاف بغاوت حرام دی

لیکنه: ابو خدیجة عبدالواحید

ژباړه او لنډیز: حنان حبیبزی

د اهل سنت والجماعت اجماع د اهل الحدیث یا سلفي عقیدې او منهج له کتابونو څخه دا ده چې د مسلمانانو د حاکمانو په وړاندې بغاوت یا پاڅون حرام دی. دوو امامانو ابو حاتم الرازي (م 277 هـ) او ابو زرع الرازي (م 264 هـ ق) د نورو بې شمېره کسانو له منځه دا اجماع په مشهور کتاب عقیدة الرازین کې ثبت کړې ده: "موږ په دې باور یو چې د واکمنانو پر وړاندې بغاوت روا نه دی .

دغه امامان او هغه کسان چې له دوی څخه مخکې راغلي دي (لکه بخاري، احمد، سفیان، فضیل او داسې نور) دا اجماع په کتابونو کې له رڼو لاسوندونو او شواهدو، صحیح حدیثو او د کبارو د بیانونو په بنسټ، د ټولمنلې همغږۍ له مخې ثبت کړې ده. صحابه او د هغوی له وخت راهیسې ترننه پورې په عقیده کې له یوه جاهل او بېلارې بدعتي پرته بل چا ددې دریځ مخالفت نه دی کړی.

پاڅون (خروج) د واکمن څخه د واک د اخیستلو هڅه ده، په عامه توګه له هغه سره مخالفت کول، له دندې څخه د هغه د ایسته کولو هڅه کول، د هغه په ​​وړاندې د خلکو هڅول لکه د لاریونو، پرلتونو او نورو له لارې، د هغه په ​​وړاندې دسیسې جوړول،  او خلک راپورته کول،  او هغه په لیکنو، ویناو یا تورې سره ننګول. دا ټول پاڅون (خروج) ګڼل کیږي.

رسول الله (صلی الله علیه وسلم) په څرګندو او پریکنده روایتونو کې له دې کارونو څخه منع کړې ده. رسول الله (صلی الله علیه وسلم) د وحې له مخې خبرې کولې، له همدې امله کله چې اجماع جوړه شوه، له خوارجو، شیعه ګانو، معتزلو او د هغوی له ورته ډلو پرته تر دې وخته پورې بل چا ورسره اختلاف نه دی کړی.

مسلم په خپل صحیح (۱۸۴۷) کې له وائل بن حجر څخه روایت کړی چې: سلمه ابن یزید الجعفی له رسول الله صلی الله علیه وسلم څخه وپوښتل: ای د الله رسوله، که پر موږ حاکمان وی، نو څه وکړو؟ کله چې دوی زموږ حقونه تر پښو لاندې کوي؟ هغه ځواب ورکړ: "د دوی خبرې واورئ او اطاعت وکړئ. په دوی باندې د دوی بار دی اوپه تاسو به ستاسې بار وي.

بخاري (۷۰۵۴) او مسلم (۱۸۴۹) له ابن عباس رضی الله عنهما څخه روایت کړی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

څوک چې له خپل مشر څخه داسې څه وویني چې د هغه نه خوښیږي نوصبر دې وکړي، ځکه څوک چې له جماعت څخه د یوه لاس په اندازه هم جلا شي، او بیا په همدې حالت کې مړ شي، نوهغه به د جاهليت په مرګ مړ شي.

حافظ ابن حجر د دې حدیث په تفسیر کې وايي چې ابن ابي جمره الاندولوسي (م ۵۹۹ هـ) ویلي دي:

"د جلا کیدو معنی دا ده چې د بیعت یا دهغه تړون ماتولو هڅه وکړي چې د مشر لپاره ترلاسه شوی وو، ان که یو څوک د کوچنۍ درجې له مخې جلا شي. نوهغه د لاسي پیمانې بیلګه ورکړه،  ځکه چې ان دغه اندازه به د ناحقه وینې تویدنې لامل شي. (الفتح ۱۳/۷).

همدا لامل دی چې د اهل سنت والجماعت امام احمد بن حنبل (متوفی 241هـ) په خپل کار اصول السنة کې ویلي دي لکه څنګه چې د اللالیکایي په شرح اصول اعتکاف کې راغلي دي. (۱/۱۶۱):

 د خلکو ترمنځ هیچا ته روا نه ده چې له حاکم سره جګړه وکړي، او نه د هغه پر ضد راپورته شی او څوک چې دا کار وکړي نو بدعتي دی د سنتوخلاف او له سمې لارې اوښتی دی.

د حاکم اطاعت به کېږي،  که هغه نیک سړی وي، متقی وي، ګناهکار وي، او که ظالم وي. مسلم په خپل صحیح (۱۸۳۶) کې له ابوهریره رضی الله عنه څخه روایت کړی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل: پر تاسې واجب دي چې د حاکم خبرې ته غوږ شئ او د هغه اطاعت په آسانۍ او سختۍ کې وکړی، که خوښ او ناخوښه وي او ان  په هغه وخت کې چې بل کس ته پر تاسې ترجیح ورکول کېږي (په داسې حال کې چې ته ډېر مستحق یې).

مسلم (۱۰۵۹) له انس بن مالک رضی الله عنه څخه روایت کړی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

ته به له زما وروسته د سختو چلندونوشاهد وې، نو صبر کوه چې د اوبو په حوض باندې د الله او د هغه له رسول سره ملاقات وکړې. نو دوی ځواب ورکړ: "موږ به صبر وکړو."

د بخاري (2377) په وینا انس رضي الله عنه فرمايي: موږ (ځینو مسلمانانو) صبر نه کاوه. نو دا د دې ثبوت دی چې هغه کسان چې د صبر توان یې نه درلود په خپل قضاوت کې غلط شوي، ځکه چې حق هغه څه دی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم يې په اړه حکم کړی دی.

د حاکم اطاعت په هغه څه کې واجب دی چې ګناه نه وي او د هغه په وړاندې د هغه د ګناه یا ظلم له امله راپورته کیدل د اجماع له مخې روا ندي،  لکه څنګه چې د لومړنیو سلفو په عقیده او د حدیثو په معتبرو کتابونو کې راغلي دي.

سیاسي ډلې، ګوندونه او لاریون کوونکي، هغه کسان چې د "ټولنیز عدالت" او "د ظلم د له منځه وړلو" لپاره لاریون کوي او خلک د واکمنانو په وړاندې هڅوي. دا ټول په پای کې د ملکي خلکو د وینې تویدنې لامل کیږي. د بې ګناه وینو تویول، د ټولنو ړنګېدل، د قانون او نظم خرابول، د یو نسل یا څو نورو لپاره دین او دیني زده کړې له لاسه ورکول، او د دې سیاسي پاڅون کوونکو چې د امنیت او د دین ویجاړونکي دي په وړاندې له الله تعالی څخه مرسته غوښتل کیږي. لکه څنګه چې امام احمد ابن حنبل رحمه الله فرمایي: څوک چې دا کار وکړي بدعتی دی د سنتو مخالف دی او له سمې لارې اوښتی دی. 

ابن ابي عاصم په سنن (1026) کې او ابن حبان په خپل صحيح (4062) کې له عبادة بن صامت رضي الله عنه څخه روايت کړی چې رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمايل:

د حاکم خبرې واورئ او اطاعت يې وکړئ هغه وخت چې تاسو ته سختي وي او هغه وخت چې ستاسو لپاره اساني وي، تاسو خوښ یاست یا ناخوښ یاست ، او کله چې نور په تاسو غوره وي، او ان کله چې دوی ستاسې مال وخوري او تاسې په شا ووهي. (دلیل صحیح البانی؛ وګوری ذلال الجنة او التعلیقات الحسن).

دا هغه څه دي چې رسول الله صلی الله علیه وسلم صحابه کرامو ته امر کړی و چې د حاکمانو په وړاندې به سرغړونه او پاڅون نکوی، که څه هم په دوی باندې نورو ته ترجیح ورکول کیږي، او د دوی مالونه په ناحقه ترې اخیستل شوي وي.

نو ایا څوک حق لري چې ووايي د رسول الله (صلی الله علیه وسلم) حکم واجب نه دی؟ یا دا چې دوی د صحابه کرامو په پرتله د ټولنیزې بېعدالتۍ او ظلم په وړاندې د ودریدو ډير وړ دي؟ صحابه کرامو باید د واکمنانو د ظلم، بېعدالتۍ او ښکاره ګناهونو په وړاندې صبر او زغم کړی وای، خو ۱۴۰۰ کاله وروسته دغه سیاسي فعالان، مظاهره کوونکي او باغیان د پیغمبرصلی الله علیه وسلم اطاعت نشي کولای؟

شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله فرمایي: دحاکمانو په ظلمونو صبر کول د اهل سنت والجماعت له بنسټيزو چاور څخه یو بنسټیز اصل دی. (مجموع الفتاوی ۲۸/ ۱۷۹) او د ابن تیمیه دا قول د رسول الله صلی الله علیه وسلم له احادیثو سره مطابقت لري.

ابن ابي عاصم په سنن (2/508) کې له عدی بن حاتم رضي الله عنه څخه روايت کوي چې موږ وويل: يا رسول الله، موږ له تا څخه د هغه حاکم د اطاعت په اړه پوښتنه نه کوو چې تقوا لري او ښه وي او اصلاح کوي بلکې موږ د هغه واکمن په اړه پوښتنه کوو چې داسې او هغسې کوي؟ 

نو رسول الله صلی الله علیه وسلم ورته وفرمایل: له الله څخه ووېرېږئ! د حاکم خبرې واورئ او اطاعت یې وکړئ. (هم طبرانی په الکبیر، 17/101 کې روایت کړی، او البانی په ذلال الجنة کې تصدیق کړی دی).

امام ابن تیمیه (رح) ۷۲۸هـ ویلي دي: داسې یو قوم نه دی راغلی چې د خپل واکمن پر ضد یې بغاوت کړی وي، مګر دا چې د دوی له بغاوت وروسته د هغوی حالت تر بغاوت مخکې حالت په پرتله خراب وو. (منهاج السنة 3/231).

ان زموږ تر زمانې پورې آيا داد چارو زبات شوی حقيقت نه دی؟ د ۲۰۰۸ او ۲۰۱۹ کلونو ترمنځ په ټوله اسلامي نړۍ کې پاڅونونو او انقلابونو ته وګورئ، له دغو پاڅونو وروسته د خلکو حالت څه وو؟ مرګ، ترور، پاڅون او ویجاړی، بیا هم سیاسي فعالین او د هغوی تش په نامه "لیبرال" متحدین د لا زیاتو لاریونو او اوښتونو غوښتنه کوي.

مسلمانان باید ویښ شي او د خپل پیغمبر صلی الله علیه وسلم سنتو باندې عمل وکړي، د لومړنیو سلفو لوی امام یونس ابن عبید رحمه الله فرمایي: 

دا د حیرانتیا خبره ده چې زموږ په وخت کې یو کس سنت ته بلنه کوي. او تر ټولو د حیرانتیا خبره هغه څه ده چې د سنتو اذان ته ځواب ورکوي. (ابونعیم په هلیة الاولیاء ۳/۲۱، ابن بطح په الابانه کې ۲۰ ټوک او لعلقايي، ۲۱-۲۳). ددې مطلب دادی چې خلک به سنت پریږدي او د خیټې خبرو ته به غوږ باسي. 

حسن رضي الله عنه فرمايي: رسول الله صلی الله علیه وسلم حاکمان او بدکاره حاکمان، مشران او بدکاره مشران یاد کړل. هغه یادونه وکړه چې د ځینو بیلاریتوب به هغه څه ډک کړي چې د اسمان او ځمکې ترمینځ دي. نو له هغه څخه وپوښتل شول: ای د الله رسوله، آیا هغوی په توره ونه وژنو؟ هغه ځواب ورکړ: " نه، ترڅو چې دوی لمونځ کوي، نو نه." (د امام نعيم ابن حماد (وفات 239 هـ) په كتاب الفتن، 1/185، نمبر 491 كې روايت كړى دى). 

هغه څوک چې د دې نصوصو، روایتونو، طریقو او عقیدې مخالفت کوي هغه دې دا خبر ترلاسه کړي چې دوی له اهل بدعت څخه دي چې د اهل سنتو، اهل حدیثو او سلفو مخالفان دي.