لیکنه: حنان حبیبزی
د ناپوهۍ، ښو اخلاقو او شخصیتي چارو ترمنځ د اړیکو بحث له مختلفو اکاډمیکو لیدلوریو څخه کیدی شي خو یوه اړونده څيړنیزه اډانه ټولنیزه ارواپوهنه ده. په ځانګړې توګه دا مساله د ټولنیز ادراک او ټولنیز چلند د تیوریو له لارې تحلیل کیدی شي.
په ټولنیزه ارواپوهنه کې، لکه د انتساب تیوري، یا د ټولنیزې زده کړې تیوري، او د ټولنپیژندنې تیوري کولی شي په دې اړه تحقیقي پوهنیزې شننې ته لاره ورکړي چې څنګه د افرادو مفکورې او چلند، د دوی د پوهې، باورونو، او ټولنیزو شرایطو له خوا اغیزمن کیږي.
د بیلګې په توګه، د انتساب تیوري دا په ګوته کوي چې څنګه افراد د خپل ځان او د نورو چلند احساس کړي او څه ډول د ناپوهۍ، ارادې او هڅونې ځانګړتیاوې اغیزمنوي. د ټولنیزو زده کړې تیوري وايي چې څنګه چلند د تحقیق او پیاوړتیا له لارې پیاوړی کېږي، او بدلون موندلی شي او کولی شي په دې اړه نوره رڼا واچوي چې څنګه وګړي ټولنیز نورمونه او آداب ترلاسه او خپلوي.
د ټولنیز هویت تیوري په ګوته کوي چې له بیلا بیلو ټولنیزو ډلو سره د افرادو پیژندنه څه ډول د دوی په چلند باندې اغیزه کوي چې کولی شي په دې پورې اړه ولري چې څنګه ناپوهي په ټولنیزو اړیکو او چلندونو باندې ناوړه سیوری غوړوي.
د دې نظریو په پلي کولو سره، څیړونکي کولی شي د ټولنیزې ارواپوهنې په پراخه شرایطو کې د ناپوهۍ، ښو اخلاقو، او شخصیت ترمنځ پیچلی تعامل تحلیل کړي. بېشکه! ناپوهي يا په عربي ژبه کې "جهالت" په مختلفو ډولونو وېشل شویدی:
- د ځان په اړه ناپوهي: دادخپل ځان د وړتیاوو، کمزوریو او خپل ریښتیني ماهیت نه درکولو ته اشاره کوي.
- د نورو په اړه ناپوهي: په دې کې د نورو خلکو د لید، احساساتو او تجربو په اړه د پوهاوي یا درک نشتوالی شامل دی.
- د نړۍ په اړه ناپوهي: دا ډول ناپوهي د بیلګې په توګه د نړۍ د کولتور، تاریخ او مهمو پیښو په اړه د پوهې له نشتوالي سره تړاو لري.
- د دیني لارښوونو ناپوهي: د اسلامي عقیدې او دین په اصولو د پوهیدو یا عمل کولو نشتوالي ته اشاره کوي. ډول ناپوهي کولی شي د شخصي ودې، اړیکو او ټولنیزې راشه درشې لپاره ناوړه پایلې ولري. خو د ناپوهۍ حل خامخا د پوهنې، پوهې او پوهاوي په لټه کې موندل کېږي، او ژمنتیايې هلته ده چې چېرته د پوهنې یا پوهاوي د ترلاسه کولو لپاره څرګنده پته او هوډ وي. دلته ځینې ګامونه دي چې مرسته کولی شي چې انسان کولای شي ځان له جهالت وژغوري:
- په فعاله توګه د رسمي زده کړې، لوستلو، څیړنې او د پوهو اشخاصو سره د ښکیلتیا له لارې د زده کړې د فرصتونو پسې لاړ شی.
- د خپلو باورونو، او د ناپوهۍ په برخو کې د فکر لپاره وخت وټاکی. د خپلو ځاني نیمګړتیاو او ناپوهیو باندې فکر کول ډیر مهم دي چې کولی شي د پرمختګ او ودې د چارو د مهمو ساحو په پیژندلو کې مرسته وکړي.
- د بیلابیلو نظرونو او لیدلوریو په پام کې نیولو سره د نوو مالوماتو او تجربو ته په خلاص ذهن سره مراجعه وکړی.
- د نورو سره په مانا لرونکو خبرو اترو کې ښکیل شئ او خپل نظرونه سره تبادله کړئ، خپله پوهه شریک کړئ، او د نوي څه ترلاسه کړئ. په دې پوه شه چې په هر څه باندې هرڅوک نه پوهیږي، او دومره باید عاجز واوسې چې د خپلې پوهې کمښت ومنې. دا ذهنیت له نورو څخه د زده کړې لیوالتیا هڅوي. او د معلوماتو د ارزولو لپاره د انتقادي فکر کولو مهارتونو ته وده ورکړئ، د نظر څخه حقیقت مالوم کړئ، او پیچلې ستونزې تحلیل کړئ.
- د زده کړې او شخصي ودې لپاره اوږدمهاله ژمنتیا لرل، نوې ننګونې او د ودې فرصتونه ومومی.
- په فعاله توګه د پوهنې په ترلاسه کولو سره، افراد کولی شي په ناپوهۍ بریالي شي او د شخصي او ټولنیز پرمختګ او متقابل درناوي له پراخوالي سره مرسته وکړي، ځکه ناپوهي کولی شي د پام وړ ښه اخلاق او شخصیت اغیزمن کړي.
- ناپوهي اکثرا د ټولنیزو نورمونو، دودونو او آدابو د نه زده کړې لامل کیږي. له دې پوهاوي پرته، افراد ښايي په غیر ارادي ډول داسې چلند وکړي چې د ناسم چلند یا بې احترامۍ په توګه وپیژندل شي. همداراز د نورو خلکو له لیدلوریو او تجربو څخه ناخبري د خواخوږۍ اوهمدردۍ مخه نیسي. د نورو خلکو د احساساتو او اړتیاوو د پوهیدو پرته، په اړیکو کې د مهرباني او د پاملرنې ښوول ستونزمن کار دی. ناپوهي کولی شي د تړلي ذهنیت په توګه راڅرګنده شي، داد افرادو لپاره له ستونزو ډکیږي چې رنګارنګۍ ته ارزښت ورکړي، همداراز، د پوهنې جاري ساتل ددې لامل ګرځي چې په درناوي سره په خبرو اترو کې ښکیل شی. ناپوهي کولی شي د شخصیت مثبتې ځانګړتیاوې لکه عاجزي، خلاص ذهن او رښتینواله له منځه یوسي. دا کولی شي د غرور، تعصب او غیر اخلاقي چلند لامل شي. په غبرګون کې يې پوهنه او پوهاوی د همدردۍ، درناوي او صداقت په وده کې له ښو اخلاقو او شخصیت سره مرسته کوي. هغه کسان چې پوهنه لټوي، د یوې مسالې په اړه د نظرونو رنګارنګي مني نو خپلې پوهنې ته وده ورکوي ځکه د پوهنې په لرلو سره د نورو په وړاندې په چلند کې د ښو اخلاقو او مثبتو شخصیتي ځانګړتیاو د ښولو شونتیا ډیره ده.
Comments
Post a Comment