هراړخیز او انتقادي

لیکنه: حنان حبیبزی  کوم یو دروند دی، 1 کیلو اوسپنه یا 1 کیلو پنبه؟ دواړه 1 کیلو اوسپنه او 1 کیلو ګرامه پنبه ورته وزن لري چې هغه 1 کیلو ګرام دی. د یو څیز وزن د هغې د mass له مخې ټاکل کیږي، دلته اوسپنه او پنبه دواړه برابر یانې هر یويې  1 کیلو ګرام وزن لري، نو دواړه یو ډول وزن لري. داد یادولو وړ ده چې اوسپنه د پنبې په پرتله سخته ده او د ډير کثافت لرونکې ده، نو د اوسپنې 1 کیلو بلاک به د پنبې د 1 کیلو وزن په پرتله لږ ځای ونیسي. راځئ چې مفصلو ساینسي توضیحاتو ته لاړ شو: هغه بنسټیز مفهوم چې موږ یې پوهیدو ته اړتیا لرو mass  دی چې په پښتوکې به غونډ  ژباړل کېږي او ځينې وخت ډله ییز، خو دلته يې د غونډ ژباړه ښه ده چې د ډلې له مفهوم سره سمون لري، ځکه دلته د mass  مانا د ورته شیانو د راټولیدو په پایله کې د یوې ټوټې جوړیدل دي. په بله وینا mass په یوه شي کې د مادې د مقدار اندازه ده، او په دودیزه توګه په کیلوګرام اندازه کیږي. د یو شي حجم د هغه وزن ټاکي، کوم چې د جاذبې له امله پیدا کیږي. دلته موږ دوه توکی لرو: 1 کیلو اوسپنه او 1 کیلو ګرامه پنبه چې هریو يې یو یوکیلو ګرام وزن لري. مو...

 لیکنه: حنان حبیبزی په قران کې د ژورنالیزم پنځه اصول ټاکل شوي دي، دوه اصوله يې په دې ایت کې دي، چې هغه خبر له لیکلو څخه وړاندې د مالوماتو د ترلاسه کولو په اړه دي. لومړی د خبر ناڅرګند اړخونه، دوم د خبر هغه اړخونه چې لیدل کېږي او اوریدل کېږي. الله تعالی فرمايي:  ا رْجِعُوا إِلَىٰ أَبِيكُمْ فَقُولُوا يَا أَبَانَا إِنَّ ابْنَكَ سَرَقَ وَمَا شَهِدْنَا إِلَّا بِمَا عَلِمْنَا وَمَا كُنَّا لِلْغَيْبِ حَافِظِينَ، (سورةیوسف 81 ایت) ژباړه: "مشر یې وویل، ورشی خپل پلار ته او ورته ووايي ای پلاره ستا زوی غلا وکړه او موږ هیڅ ونه لیدل مګر هغه څه چې موږ پرې پوهه لرو، او موږ په غیبو نه پوهیږو.  په دې ایت کې موږ ته د خبر د بیانولو یا جوړولو لاره چاره ښوول شوې ده چې له مهم او د مهمې برخې څخه باید پيل شي او بل هغه څه وویل شي چې په سترګو يې لیدلي او په غوږو يې اوریدلي دي".  لومړی اصل:  .د پیښې د پټو اړخونو په اړه یو ژورنالیست یا یو محقیق کومه پوهه نلری، نو هغه څه نه وايي چې ده ته مالومات نشته دي، یا د غیب په اړه نه غږیږي. د غیب پوهه یوازې الله سره ده. ددې لپاره خبریال باید د خبر د ناڅ...

لیکنه: حنان حبیبزی که افغانستان په تېرو دوو کلونو کې د خلکو د استازو جرګه درلودای، نو اوسنی حکومت به یې ډېر ژر په رسمیت پېژندل شوی وای او هیواد به له هیڅ ډول ستونزې سره نه وو، مخامخ. خو له بده مرغه هیڅوک نه ښکاري چې تاسو ته ووایي چې دا د ټولنیزو او اقتصادي پالیسیو د جوړولو او پلي کولو ځواک درکوي چې ستاسې قوانین، ارزښتونه او شرایط غبرګوي. مقننه قوه کولای شي چې د سکتوري کمیسیونونو د جوړولو امر وکړي، او د اړوندو وزارتونو سره د سلاکارانو په توګه پرمختګ ته لاره هواره کړي. د بیلګې په توګه د ولسي جرګې د بهرنیو اړیکو کمیټه د بهرنیو چارو له وزارت سره د بهرني سیاست په اړه مشورې کوي. مقننه قوه کوالی شي چې اجرایوي څانګه د سکتوري وزارتونو او همدارنګه د ولسي جرګې سره د همغږۍ لپاره د سکټور ځانګړي کمیسیونونه رامینځته کړي. دغه قانوني څانګې حکومت ته د کورني مشروعیت او پراخ بنسټیزه بڼه وربښي، او د بهرنیو هیوادونو د ګواښونو په وړاندې هیواد ته پیاوړي لاسوندونه، فزیکي او فکري ځواک ورکوي. ځکه په پارلمان کې د هرفکر او مسلک پورې اړوند مخور کسان شته دي چې د هیواد مشرتابه مټې ځواکمنې کوي، ځکه کله چې مشرتابه یو...

لیکنه: حنان حبیبزی  تهران پخپل حقیر او ویریدلي پوځ باندې لافې وهي او ګواښنه کوي، دوی له کلونو راهیسې نړۍ له دې ویروي چې ګویا پرمختللي پوځي وسایل تولیدوي، دا یوازې داسې پوفې او تبلیغات دي چې ځانته ورباندې تسلي ورکوي.  نړیوال په ځانګړي ډول د ایران هر ګاونډی پوهیږي چې ددغه هیواد پوځ د مورال د ټیټیدو او په خپلو لیکو کې د زیاتیدونکې ناخوښۍ سره لاس او ګریوان دی،  لکه د روڼتیا نشتوالی، فساد، او غیر موثر مشرتابه د سرتیرو په منځ کې د نهیلۍ له احساس سره مرسته کړې ده. د روښانه ستراتیژیک لارښود نشتوالی،  او د پوځي مسلک د پرمختګ لپاره د محدود امکاناتو شتون يې روحیه يې نوره هم له منځه وړې ده، په پوځ کې دننه ډیری کسان د ایران د اخوندانو حکومت یو بېثباته حاکمیت بولي چې ژر به بدلیدونکی دی، د همدې لپاره پوځ مورال نلري او  د ټیټې انګیزې او د کمو تاثیراتو احساس پکې دی،  او ډیر ځلې د یرغلونو په وړاندې د تیښتې هڅه کوي چې دا اړخ يې کولی شي، د افغان پوځ لپاره د مخامختیا پرمهال په زړه پورې وي.  ډیر ځلې چې ایران د ټیکنالوجۍ او پوځي ځواک خبرې کوې، دا یوازې لافې دي، موخه يې پروپا...

لیکنه: حنان حبیبزی یو باچا یا ټولواک ته يې یو مسلکي یا په کار پوه کس هیڅکله مخامخ نشي ویلی چې ماسره ددې ځانګړې څانګې په اړه پوهه شته، او تاسره نشته دی. که دا ورته ووايي نو یابه يې ځای زندان وي، یا به سخترینه سزا ورکوي، خو په قران کې داسې مثال شته دی، او دا ددې دلیل دی چې د اسلام سینه ډیره پراخه ده. یو لاس لاندې ژوي په ځمکه باندې د وخت ټولواک او پیغمبر سلیمان علیه السلام ته ویلي دي، الله تعالی وايي: "نو ملاچرګک له لږ ځنډ روسته راغی او وېویل ما هغه څه پخپله پوهه کې ګیر کړي دي چې هغه تا نه دي ګیر کړي او زه تاته له سبا څخه په یقیني خبر سره راغلی یم"،( نمل، 22 ایت). له دې ایت مالومیږي چې پیغمبرانو د غیب علم نه درلوده، دوی ته به یا وحیه راتله، یايې لکه نور انسانان یوڅه پخپلو سترګو لیدلي وای. او سلیمان علیه السلام داسې باچا وو چې ژوي او پیریان يې هم په رعیت کې راتلل، او د هغوی په ژبه پوهیده. نمل، میږي، ته وايي، یانې په دغه سورة کې د میږي هغه خبرې رازي چې خپل قوم ته يې وویل پخپلو سمڅو کې ننوځی چې د سلیمان پوځ مو ترپښو لاندې نکړي، په داسې حال کې چې دوی به نه پوهیږي، سلیمان علیه الس...

لیکنه: حنان حبیبزی د انسان د ذهن او رواني شخصیت هغه څانګې چې ساینس پوهانو په شلمه پیړۍکې وموندلې، ظاهرا د انسان په مغزونو کې درې سیسټمونه دي چې رواني حالت او کړه وړه کنټرولوي. دا په فزیکي توګه نه لیدل کېږي خو د ذهن او زړه ترمنځ پریکړې کنټرولوي او د انسان ذهني او رواني شخصیت جوړوي. په قران کې وار له مخه پکې یادونه شوې ده. لکه څرنګه الله تعالی فرمايي د هغه سبحانه و تعالی نښې زموږ په وجود کې دي، الله تعالی پوښتنه کوي: وَفِي أَنفُسِكُمْ ۚ أَفَلَا تُبْصِرُونَ (ذاریات، 21 ایت). ژباړه: او ستاسې په ځانونو کې ایا نه يې ګوری؟ د انسان په بدن کې له دې نښو څخه یوه نښه روح دی چې موږ يې نه په سترګو ګورو او نه يې په اړه ډیر مالومات لرو، خو روح د الله تعالی مخلوق دی چې د انسان ژوند ټینګښت او پایښت ورکوي. د همدې روح له کبله هغه کسان چې سترګې يې روغې دي لیدل کولای شي. دا د الله تعالی په امر ژوند ورکونکی نالیدلی ځواک دی چې انسان يې له کبله ژوند کوي او خوزیږي، کړه وړه او ورځینۍ چارې یې مخته وړي، زړه يې پرې ګرځي، او لکه ماشین د بدن ټولو برخو ته وینه لیږدوي. د روح او بدن تړاو همدا دی چې کله انسان په فزیک...

لیکنه: حنان حبیبزی پیژند: ډیرځلې جګړې له خپل ډګره اخوا په لرې واټن کې ویجاړی رامنځته کوي. په بله وینا که ته ګاونډی یې ترڅنګ دې په پراته هیواد کې جګړه کولای شي ستا اقتصاد په ټپه ودروي، یا مو لږ ترلږه په لګښتونو کې ډیروالی راولي او د ګټې وټې بهیر مووځنډوي. د وسله والو شخړو راپورونه چې له دولتونو څخه ترلاسه شوي دي ښيي چې په بېوزلو هیوادونو کې د جګړو دوام د ګاونډیو هیوادونو اقتصادي پرمختګ سره بده معامله کوي. د جګړې ترسترګو کیدونکې یا زبات شوې اغیزې او ناڅاپي اغیزې ښيي چې سیمه ییزه شخړه نه یوازې په ګاونډیو هیوادونو کې پرمختګ ورو کوي بلکې د ودې په نورو برخو باندې هم بد اغیز لري. په دې روستیو کې داسې ښکاري چې د افغانستان ځینې ګاونډیان هڅه کوي چې د هیواد له روانو حالاتو څخه د ځان په ګټه کار واخلي او په افغانستان کې ددوی په ګومان د یوې بلې جګړې د پیلولو لپاره شرایط برابر کړي چې ددوی په فکر ګټو ته یې ګټې رسوي. په دې لیکنه دې پوښتنې ته د ځواب هڅه کوو چې په اصل کې، ګاونډیانو او دسیمې هیوادونه ته څه ډول افغانستان په ګټه دی؟ هغه چې په جګړه او تاوتریخوالي او وینه تویدنه کې ډوب دی، که هغه چې یو ...